Yalançılıq

Yalan danışmaq cahiliyyə cəmiyyətində son dərəcə məşhur olan pis əxlaq xüsusiyyətidir. İnsanların böyük əksəriyyəti, qarşı tərəfin anlamayacağı şəkildə yalan danışmağı məharət hesab edir. Çünki bu kəslər  yalnız insanlara qarşı  məsuliyyətləri olduğunu və insanları aldadıb razı saldıqdan sonra  hər hansı bir problemin olmayacağını düşünürlər. Halbuki insanın bütün məsuliyyəti Allaha qarşıdır və Allah Quranda,

"... yalan söz­­lərdən də çəkinin;" (Həcc Surəsi, 30)

ayəsiylə insanlara yalan danışmaqdan çəkinmələrini əmr edir.

İnciklik və Küskünlük

İnsanların gizli əzab çəkmələrinə səbəb olan mənfi davranış xüsusiyyətlərdən biri də inciməkdir. Belə kəslər, heç bir səbəb olmamasına baxmayaraq, düşdükləri  duyğusal ruh halının təsiriylə, şahid olduqları hər hadisədən,eşitdikləri hər sözdən küsə  bilirlər. Halbuki deyilən sözlərin onlarla heç bir əlaqəsi yoxdur və ya bu kəslər özlərinə deyilən sözləri, incidikləri üçün  tamamilə fərqli şəkildə qəbul edirlər. Özlərinə bildirilən hikməti görmək əvəzinə, heç əlaqəsi olmayan nəticələr çıxararaq özlərinə inciyəcək  vasitələr taparlar və sonra da küsərlər.

İnsanı Yoran və Narahat Edən Xüsusiyyət: Sünilik

İnsanları süni davranmağa məcbur edən şey, ürəklərində insanlardan gizli saxladıqları bəzi düşüncələrin olmasıdır. Daxili ilə xarici bir olmadığı üçün, içindən gəldiyi kimi təbii və səmimi davrana bilməzlər. Hər zaman nəyisə kamuflyaj etmək, nəyisə təqlid etmək və insanları  razı salmaq üçün səy göstərirlər. Bu səbəblə də üzləri heç bir zaman öz gerçək üzləri, səsləri öz təbii səsləri olmaz və söhbətləri səmimi düşüncələrini əks etdirməz. Süni davranışları səbəbiylə bu insanlarla səmimi əlaqə qurmaq mümkün deyil.

Kin və Qəzəbin İnsanlara Yaşatdığı Stress

İnsanların çətinlik və narahatlıq yaşamalarına  səbəb olan əxlaq xüsusiyyətləri arasında kin və qəzəbin  yeri də olduqca böyükdür. İnsanlar gündəlik həyatları boyunca xoşlarına gəlməyən bir çox hadisə, ya da münasibətlə qarşı-qarşıya qala bilərlər. İnsanların çoxu  isə, bu cür hallarda dərhal hirslənər, hətta bununla da kifayətlənməyib qəzəblərini  daxili  bir kinə çevirərlər.

EQOiSTLiK

Allah, Quranda

 "Həqiqətən, insan kəmhövsələ yaradılmışdır. Ona bir pislik toxunduqda özündən çıxır,  bir xeyir nəsib olduqda isə xəsislik edir.." (Məaric Surəsi, 19-21)

ayələriylə insanların nəfsində olan bir zəifliyi xəbər verir. İnsan arzularına qapılmağa meylli varlıqdır; hər fürsətdə özünü önə çıxarmağa, öz mənfəətlərini qorumağa və özünü hər kəsdən çox sevməyə meyllidir. İnsan, əgər Allah qorxusu ilə gözəl əxlaqını qorumazsa, nəfsi insanı davamlı olaraq 'yalnız mən sevilim', 'mən təriflənim',  'mən təqdir edilim' kimi eqoist istəklərə yönəldər.

ALLAH, SƏMİMİYYƏTSİZLİKDƏN ƏL ÇƏKMƏYƏNLƏR ÜÇÜN DÜNYA ƏZABINI ARTIRA BİLƏR

Rəbbimiz,

"Allah ancaq o kəslərin tövbələrini qəbul edir ki, onlar avamlıqları üzündən pis iş gördükdən sonra tezliklə tövbə edirlər. Allah onların tövbələrini qəbul edər..." (Nisa Surəsi, 17)

 ayəsiylə, Öz qatında qəbul olunacaq tövbənin necə olması lazım olduğunu açıqlayır.

MÖMİNLƏR, İNSANLARI SƏMİMİYYƏTƏ DƏVƏT EDƏRLƏR

Allah Quranda,

 "Qoy sizin içərinizdən xeyrə çağıran, yaxşı işlər görməyi buyuran və pis əməlləri qadağan edən bir camaat çıxsın. Məhz onlar nicata qovuşanlardır." (Ali İmran Surəsi, 104)

ayəsiylə insanları yaxşılığa və gözəlliyə çağırmağı, onları etdikləri səhvlərdən çəkindirməyin möminlərin vəzifəsi olduğunu ifadə edir. Bir başqa ayədə isə Allah,

"Mömin kişilərlə mömin qadınlar bir-birinin dostlarıdır. Onlar (insanlara) yaxşı işlər görməyi buyurur, pis əməllərə qadağa qoyur, namaz qılır, zəkat verir, Allaha və Onun Elçisinə itaət edirlər. Allah onlara rəhm edəcəkdir. Həqiqətən, Allah Qüdrətlidir, Müdrikdir. " (Tövbə Surəsi, 71)

 sözləriylə möminlərin, bir-birlərinin qoruyucusu  olduğunu xatırladır.

NANKORLUQ

Allah Quranda, "...Sənin vəzifən ancaq təbliğ etməkdir. Biz insana Öz mərhəmətimizdən daddırdıqda ona sevinir. Onlara öz əlləri ilə etdikləri əməllərin ucbatından bir bədbəxtlik üz verdikdə isə insanın nankor olduğunu görərsən. " (Şura Surəsi, 48)

 ayəsiylə, insanların çoxunun sahib olduğu pis əxlaq xüsusiyyətinə diqqət çəkir. Həqiqətən də bəzi insanlar, içərisində yaşadıqları sayısız nemətə baxmayaraq, Allaha qarşı nankorluq edirlər.

Qədərin Mükəmməlliyini və Hər şeydə Xeyir Olduğunu Düşünməmək

Allah Quranın bir ayəsində "...Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə (bunu) bilmirsiniz. " (Bəqərə Surəsi, 216) deyə bildirməkdədir. İnsanlar həyatda bəzən gözlənilməz, istəmədikləri,  ya da xoşlanmadıqları hadisələrlə qarşılaşa bilərlər.

SƏMİMİYYƏTSİZLİYİN ANLAŞILMASI: 6-cı HİSS

 İçində gizlicə əxlaqsızlıq yaşayan insanlar, bu hallarını möminlərdən gizləmək üçün əllərindən gələn hər şeyi edərlər. Müşahidə edilərsə həyat tərzləriylə, söhbətləriylə, davranışlarıyla, ya da etdikləri işlərlə saleh möminlərin həyatını xatırladan bir həyat yaşayarlar.