Qürur Allahın bəyənmədiyi əxlaq xüsusiyyətidir. Qürurlu insan özündənrazılıq xəstəliyinə tutulmuş deməkdir. Bunun səbəbi isə, insanın özünə müstəqil bir mənlik verməsi, həm özünü, həm də ətrafındakıları Allahdan müstəqil varlıqlar olaraq görməsidir. Belə insan, etdiyi və sahib olduğu hər şeyi özündən bilir. Məsələn bir müvəffəqiyyət əldə etdiyində bununla qürurlanır, göstəriş edir, özünü ən üstün insan olaraq görür. Halbuki, o müvəffəqiyyəti ona lütf edən Allahdır. Bu gerçəyi görə bilmədiyi üçün özündənrazılığa qapılır. Belə insan hər hadisədə, hər mövzuda üstünlüyünü və böyüklüyünü ətrafına da hiss etdirmək istəyir. Halbuki belə insanlar heç vaxt axtardıqları gerçək qürur və üstünlüyü əldə edə bilməzlər, çünki qürur və şərəf ancaq Qurana tabe olmaqla qazanılır. Allah bu gerçəyi bir ayəsində belə bildirir:
Əgər haqq onların nəfslərinin istəklərinə tabe olsaydı, göylər, yer və onlarda olanlar fəsada uğrayardı. Doğrusu, Biz onlara Zikr gətirdik, onlar isə özlərinə verilən Zikrdən üz döndərirlər. (Mu'minun Surəsi, 71)
İnsan, Qurana tabe olmadıqda isə, Allahın ayəsində bildirdiyi kimi, hər şey pozulur. Allah Quranın bir başqa ayəsində də insanların tez-tez bu yanılğıya qapıldıqlarına və qürur və şərəfi özündənrazılıqda axtardıqlarına diqqət çəkir:
Onlar: “Əgər biz Mədinəyə qayıtsaq, ən qüdrətlilər (münafiqlər) ən alçaqları (müsəlmanları) mütləq oradan çıxardacaqlar!”– deyirlər. Halbuki qüdrət yalnız Allaha, Onun Elçisinə və möminlərə məxsusdur, lakin (bunu) münafiqlər bilmirlər. (Munafiqun Surəsi, 8)
Ayədə də ifadə edildiyi kimi, qürur və izzət Allahındır. Və Allah bu üstünlüyü yalnız Qurana tabe olan, gözəl əxlaq göstərən qullarına verir.
Budur bəzi insanlar da iman etdiklərini söylədikləri halda, hələ cahiliyyə həyatlarında almış olduqları təlqinlərin təsiri altında qalaraq, qürurlarını tərk etməyə yanaşmazlar. Halbuki insanları əzaba sürüyən əsas səbəblərdən biri qürur və böyüklənmə hissidir.
Qürur eyni zamanda insanı günaha aparan, insana Qurana uyğun olmayan bir çox əxlaqsızlığı və pisliyi etdirən əxlaq pozuqluğudur:
Ona: “Allahdan qorx!”– deyildikdə, lovğalıq onu daha da günaha sürükləyər. Ona Cəhənnəm kifayət edər. Ora nə pis yataqdır! (Bəqərə Surəsi, 206)
Qürurlu bir insan özünü hər kəsdən daha çox sevər. Bu səbəblə mənfəətiylə tərs düşən hər şeydə, Allahın razılığını və vicdanını deyil, öz ehtiras və istəklərini qabaqda məbləğ. Bu isə, onu hamı/həmişə günaha və pis əxlaqa yönəldər.
Qürurlu insan, özünü hər şeydən üstün görüb, həmişə nəfsinin istəklərini qoruduğu halda axtardığı xoşbəxtlik və dincliyi də tapa bilməz.
Hər şeydən əvvəl eqoist insanlar, gerçək möminlərin yaşadığı bir çox gözəlliyin dadını heç zaman ala bilməzlər. Məsələn heç zaman gerçək sevgini yaşaya bilməzlər. Həyatda hər kəsdən və hər şeydən çox özlərini sevdikləri üçün, başqalarını gərəyi kimi sevə bilməzlər. Sevgi duyduqları bir insana bunu açıq söyləyə bilməz, iltifat edə bilməz, sevginin tələb etdiyi səmimiyyəti və dostluğu göstərə bilməzlər. Göstərdikləri bu soyuq və rəsmi xarakterə görə qarşılarındakı insan tərəfindən də gərəyi kimi sevilə bilməzlər.
Qürurlu insanlar, nəfslərinə ağır gəldiyi üçün heç zaman bir mövzuda haqqsız olmalarını qəbul edə bilməz, həmişə dostluğu zədələyəcək, gərginliyə və narahatlığa səbəb olacaq davranışlar edərlər. Xoşgörüşlü, səbirli, bağışlayan bir xarakter göstərə bilməzlər. Hər zaman öz dediklərinin qəbul edilməsini istəyərlər. Ortada bir anlaşılmazlıq olduğunda öz fikirlərindən heç zaman güzəştə getmədikləri üçün inadçı, dikbaş şəkildə davranarlar. Öz istədikləri edilmədiyində isə tərslik edərlər və bütün bunlar bu kəsləri 'çətin və dolanışıqsız insanlar' halına gətirər. Onlarla yoldaşlıq etmək, danışıb söhbət etmək, sevgini, dostluğu, gözəl əxlaqı yaşamaq çox çətindir. Bu da ətrafları tərəfindən sevilməyən, yanlarında rahat edilə bilməyən kəslər halına gəlmələrinə səbəb olar ki, bu da onlar üçün böyük bir itkidir.
Bu gözəllikləri yaşaya bilməmək bu kəslərdə gizlidən gizliyə böyük bir əzaba çevrilir, çünki ruhlarında sevməyi, sevilməyi, dostluğu, insanlarla qarşılıqlı olaraq gözəl əxlaqı yaşamağı çox istədikləri və buna qarşı böyük bir ehtiyac duyduqları halda, yalnız qürurları səbəbiylə bunlardan məhrum qalırlar. Daxilən bunlara həsrət duyub, heç cür əldə edə bilməmək də onların davamlı gizli bir əzab çəkmələrinə səbəb olur.
Qürurun səbəb olduğu bir başqa əzab şəkli də, bu tip insanların 'səhv etmək qorxularıdır. Üstünlük və böyüklük iddiasında olduqları üçün, səhvsiz olma iddiasındadırlar. Bu səbəblə səhv etdiklərində böyük bir çətinlik çəkərlər. Allahın razılığını qazanmaq yerinə, insanların gözündəki prestijlərini qorumağa çalışırlar.
Bir başqasının, səhvlərini və ya əskiklərini özlərinə xatırlatması qürurlarına çox ağır gəlir. Belə olan halda gözdən düşdüklərini, insanların gözündəki etibarlarını itirdiklərini düşünərək sarsılarlar. Bu səbəblə, daxilən davamlı bu qorxu və narahatlıqla yaşayarlar; içlərindən gəldiyi kimi hərəkət edə bilməz, təbii bir həyat yaşaya bilməzlər. Hər zaman bunların hesabını aparar, içlərindən gəldiyi kimi səmimi davranmaq yerinə, bu hesaba uyğun olan nə isə onu tətbiq edərlər. Buna görə də davamlı olaraq özlərini sıxmaq və süni hərəkət etmək məcburiyyətində qalarlar. Məsələn hər kəsin əyləndiyi bir yerdə, qürurlu kəslər hər kəsin əksinə əzab çəkərlər. Bir tərəfdən ruhlarında əyləncəyə qoşulmaq üçün böyük bir istək duyar, bir tərəfdən də qüsursuz davranmadıqları təqdirdə gözdən düşəcəkləri qorxusu ilə bundan uzaq durarlar.
Bu insanlar sahib olduqları bu əxlaqa görə tək və soyuq bir dünyada eqoizmləriylə baş-başa bir həyat yaşamaq məcburiyyətində qalarlar. Halbuki bunun yerinə təvazökar, Allaha və möminlərə qarşı boyun əyici bir xarakter göstərmiş olsalar bütün bu çətinlikləri sona çatacaq.
Təvazö ilə birlikdə, əzabın yerini sevinc, dinclik və xoşbəxtlik tutacaq, çünki təvazökar insan səhv etmək qorxusunu daşımaz. Bir səhv etdiyi özünə xatırladıldığında dərhal Allaha yönələr, Allahdan bağışlanma diləyər, niyyət və davranışlarını düzəldər. Ayrıca, təvəkkülü ilə, bu səhvi özü üçün bir xeyir olaraq görər, özünü daha inkişaf etdirməsinə vəsilə olduğunu düşünərək sevinər. İnsanların özü üçün nə düşündüyünü deyil, Allahın razılığına əhəmiyyət verər. Belə düşünən bir insanla, qürurundan gərginlik və narahatlıq yaşayan bir insanın ruh halının və həyatının nə qədər fərqli olacağı açıqdır.
Bununla yanaşı unudulmamalıdır ki, qürur şeytanın ən fundamental xüsusiyyətidir. Böyüklənməsi, onun cənnətdən qovulmasına, Allahın lənətinə və cəhənnəm əzabına layiq olmasına səbəb olmuşdur. Bu səbəblə Allahın gücü qarşısındakı acizliyini unudan, haqsız bir qürurlanma ilə insanlarla yarışa girən kəslər də şeytan ilə eyni qarşılığı almaqdan qorxmalıdırlar, çünki Allah bir ayəsində, cahiliyyə cəmiyyətinin dəyərləndirmələrindən xilas ola bilməyərək, qürur adı altında eqoistliklərini davam etdirən kəslər üçün axirətdə ağrılı bir əzab ola biləcəyini xatırlatmaqdadır. Allah dünyada böyüklük göstərənlərə o gün belə səsləniləcəyini bildirməkdədir:
Dad (bu əzabı!) Sən ki qüdrətli və şərəfli idin. (Duxan Surəsi, 49)
Allah iman edənləri belə müjdələmişdir:
Sizə qadağan olunmuş böyük günahlardan çəkinsəniz, Biz sizin təqsirlərinizdən keçər və sizi şərəfli bir keçidə (Cənnətə) daxil edərik. (Nisa Surəsi, 31)
Комментариев нет:
Отправить комментарий